โฆษกศาลยุติธรรมเตือนคู่ความ ใช้เอไอเขียนคำฟ้อง คำร้องต่อศาล ต้องเปิดเผย ตรวจสอบ และรับผิดชอบต่อข้อมูลที่สร้างจากปัญญาประดิษฐ์ภายใต้กรอบกฎหมาย
วันนี้ (9 ต.ค.) นายสุริยัณห์ หงษ์วิไล โฆษกศาลยุติธรรม ระบุว่า ปัจจุบันมีการใช้เทคโนโลยีเข้ามาสนับสนุนกระบวนการยุติธรรมในชั้นศาลหลายชนิด หนึ่งในนั้นคือปัญญาประดิษฐ์เชิงสร้างสรรค์ หรือ เจนเนอเรทีฟ เอไอ (Generative AI) ถูกนำมาใช้สนับสนุนการเขียนคำคู่ความ คำร้อง คำขอ คำแถลง เพื่อยื่นต่อศาล แม้ศาลยุติธรรมไม่ได้ปฏิเสธการใช้เอไอ แต่ในการปฏิบัติงานคดีในชั้นศาลจำเป็นต้องมีกรอบและกติกาในการใช้งาน ดังเช่นที่องค์กรระหว่างประเทศหลายองค์กรออกมาให้คำแนะนำ เช่น Council of Europe, UNESCO, OECD (องค์การเพื่อความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนา) ต่างให้คำแนะนำว่าการใช้งานเอไอต้องอยู่ภายใต้กรอบความเป็นธรรม ความรับผิดชอบ ความโปร่งใส และการเปิดเผย (disclose)
สำนักงานศาลยุติธรรม โดย นางชนากานต์ ธีรเวชพลกุล ประธานศาลฎีกา ได้ออกคำแนะนำของประธานศาลฎีกาเกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ในการปฏิบัติงานคดี พ.ศ. 2568 เพื่อเน้นย้ำผู้เกี่ยวข้องกับการพิจารณาพิพากษาคดีในชั้นศาลทุกฝ่ายว่า การใช้งานเอไอต้องอยู่ภายใต้กรอบความเป็นธรรมและความบริสุทธิ์ยุติธรรมของกระบวนการศาลด้วย โดยหลักการสำคัญที่คู่ความที่เรียบเรียงและยื่นคำคู่ความ คำร้อง คำขอ คำแถลง ต่อศาล ต้องเปิดเผยถึงการใช้ข้อมูลที่สร้างจากปัญญาประดิษฐ์ดังกล่าวตามหลักการเปิดเผย (disclose) และความโปร่งใส (Transparency) อีกทั้งคู่ความจะต้องตรวจสอบผลลัพธ์ที่ได้จากการประมวลผลและสร้างเนื้อหาของปัญญาประดิษฐ์เสมอ ไม่ว่าจะเป็นเนื้อหาคำคู่ความ คำร้อง คำขอ คำแถลง หรือข้อกฎหมาย หรือแนวคำพิพากษาศาลฎีกาที่ปัญญาประดิษฐ์ค้นหาอ้างอิงมาให้ เพราะคู่ความเป็นผู้ที่ต้องจะรับผิดชอบต่อการใช้เอไอเหล่านั้นสร้างขึ้นตามหลักความรับผิดชอบ (Accountability)
นอกจากนี้ ยังมีข้อควรคำนึงถึงอื่น ๆ เช่น การนำพยานหลักฐานในสำนวนคดีที่มีข้อมูลอ่อนไหวหรือข้อมูลส่วนบุคคล (Personal Data) ใส่ลงไปในคำสั่ง (Prompt) เพื่อให้ปัญญาประดิษฐ์ประมวลผล อาจต้องระมัดระวังและพิจารณาให้ละเอียดรอบคอบว่า จะเป็นการเปิดเผยข้อมูลดังกล่าวต่อบุคคลที่สามหรือไม่ ด้วยเหตุนี้จึงขอเน้นย้ำว่า แม้การใช้เอไอจะทำให้ลดเวลา ลดภาระในการทำงานคดีก็จริง แต่มีข้อจำกัดและข้อที่ต้องระมัดระวังอย่างมากในการใช้งาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการปฏิบัติงานคดีในชั้นศาล ยิ่งมีข้อควรระมัดระวังเกี่ยวกับกรอบการใช้งานที่ต้องเคารพหลักกระบวนการที่ถูกต้องตามกฎหมาย (Due Process of Law) อันเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของประชาชนในกระบวนพิจารณา
