ข้อตกลงเปโตรดอลลาร์สหรัฐฯ-ซาอุดีอาระเบีย ซึ่งเป็นข้อตกลงสำคัญในด้านการเงินโลก ได้สิ้นสุดลงแล้วหลังดำเนินมา 50 ปี
.
ข้อตกลงนี้ มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2517 (ค.ศ.1974) เพื่อเปิดทางให้เงินดอลลาร์สหรัฐฯ เป็นเงินสกุลเดียวที่ใช้ในการส่งออกน้ำมันดิบ และถือเป็นการสนับสนุนการครอบงำของเงินดอลลาร์สหรัฐฯ ในระบบเศรษฐกิจโลกอีกหลายสิบปีต่อมา โดยข้อตกลงดังกล่าว นั้นสิ้นสุดลงเมื่อวันที่ 9 มิถุนายน 2567 ที่ผ่านมา
.
เรื่องนี้มีที่มาที่ไป และนัยยะสำคัญอย่างไรบ้าง Sondhi X สรุปให้ฟังแบบง่าย ๆ 5 ข้อดังนี้คือ
.
1. คำว่า “เปโตรดอลลาร์ (Petrodollar)” หมายถึงบทบาทของดอลลาร์สหรัฐฯ ในฐานะสกุลเงินที่ใช้ในการทำธุรกรรมน้ำมันดิบในตลาดโลก โดยข้อตกลงนี้มีรากฐานมาจากเหตุการณ์ในทศวรรษ 1970 เมื่อสหรัฐอเมริกาและซาอุดีอาระเบียบรรลุข้อตกลงในทางลับ ไม่นานภายหลังจากที่สหรัฐฯ ละทิ้งมาตรฐานทองคำ (Gold Standard) และวิกฤตการณ์น้ำมันครั้งแรก (Oil Shock) ทั้งนี้ในหน้าประวัติศาสตร์การเงินโลกที่ผ่านมาแทบจะไม่มีข้อตกลงใดที่ส่งผลเชิงบวกต่อเศรษฐกิจสหรัฐฯ ได้อย่างมากมายมหาศาลเท่ากับข้อตกลง “เปโตรดอลลาร์” ฉบับนี้
.
สำหรับ ข้อตกลงเปโตรดอลลาร์ กำหนดว่าซาอุดีอาระเบียจะกำหนดราคาน้ำมันส่งออกเป็นสกุลเงินดอลลาร์สหรัฐฯ โดยเฉพาะ และนำรายได้จากน้ำมันส่วนเกินไปลงทุนในพันธบัตรกระทรวงการคลังของสหรัฐฯ เพื่อแลกเปลี่ยนกับการที่สหรัฐฯ ให้การสนับสนุนและคุ้มครองทางการทหารและความมั่นคง แก่ซาอุฯ เป็นการตอบแทน โดยข้อตกลงนี้ถือเป็นการแลกเปลี่ยนผลประโยชน์ของทั้งสองฝ่าย โดยฝั่ง สหรัฐฯ ได้แหล่งน้ำมันที่มั่นคง และถือไพ่เหนือกว่าลูกหนี้มากในการก่อหนี้เป็นเงินดอลลาร์สหรัฐฯ ในขณะที่ฝั่งซาอุดีอาระเบีย ก็สามารถรักษาความมั่นคงทางเศรษฐกิจและความมั่นคงโดยรวมเอาไว้ได้
.
2. เมื่อข้อตกลงเปโตรดอลลาร์ระหว่าง สหรัฐอเมริกากับซาอุดิอาระเบียสิ้นสุดลง ส่งผลให้ซาอุฯ สามารถขายน้ำมัน และพลังงานต่าง ๆ โดยใช้เงินสกุลอื่น เช่น ยูโร, เยน หรือ หยวน ได้อย่างไม่มีข้อจำกัดอีกต่อไป ทั้งการเกิดขึ้นของพลังงานทางเลือกใหม่ ๆ ในช่วงหลายปีหลังยังทำให้โลกลดการพึ่งพาเชื้อเพลิงฟอสซิลอย่าง น้ำมันและก๊าซลงในระดับหนึ่งแล้วด้วย
.
3. ยิ่งไปกว่านั้น ประเทศอื่น ๆ ที่เป็นประเทศผู้ผลิตน้ำมันแต่มิได้มีการยึดโยงอยู่กับข้อตกลงเปโตรดอลลาร์ เช่น รัสเซีย จีน อิหร่าน หรือบราซิลก็ได้สร้างทางเลือกในการทำการซื้อขายน้ำมันด้วยเงินสกุลอื่น ๆ มานานหลายปีแล้ว ส่งผลให้รายงานโดย Wall Street Journal ระบุว่าจากสถิติในปี 2566 ในตลาดซื้อขายน้ำมันในโลกทุกวันนี้ แม้ว่า 80% จะยังเป็นการซื้อขายด้วยเงินดอลลาร์สหรัฐฯ อยู่ แต่อีกราว 20% นั้นเป็นการซื้อขายโดยใช้เงินสกุลอื่น ๆ เรียบร้อยแล้ว
.
4. แม้ว่ารัฐบาลริยาดอ้างว่าจะยังคงยึดโยงสกุลเงินริยาลของตัวเองอยู่กับเงินดอลลาร์สหรัฐฯ อยู่ดี แม้การซื้อขายน้ำมันของซาอุดิอาระเบียจะไม่ได้ผูกยึดอยู่กับ “เปโตรดอลลาร์” แล้ว แต่เรื่องนี้จะส่งผลกระทบอย่างมหาศาล โดยอาจะส่งผลให้เงินดอลลาร์สหรัฐฯ ค่อย ๆ อ่อนค่าลง รวมถึง ตลาดการเงินของสหรัฐฯ เนื่องจากอุปสงค์ต่อเงินดอลลาร์สหรัฐฯ ของประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกลดลง ทั้งยังส่งผลกระทบต่อไปถึงเศรษฐกิจภายในของสหรัฐฯ โดยก่อให้เกิดภาวะอัตราเงินเฟ้อสูงขึ้น อัตราดอกเบี้ยสูงขึ้น และตลาดตราสารหนี้ในสหรัฐฯ อ่อนแอลงด้วย
.
5. การสิ้นสุดสัญญา “เปโตรดอลลาร์สหรัฐ-ซาอุฯ” ครั้งนี้ ถือเป็นการเปลี่ยนแปลงในพลวัตรครั้งสำคัญของโลกในรอบอย่างน้อยครึ่งศตวรรษ โดยเป็นปัจจัยเสริมต่ออิทธิพลที่เพิ่มขึ้นของประเทศเศรษฐกิจเกิดใหม่ และภูมิทัศน์ด้านพลังงานที่เปลี่ยนแปลงไป และส่งสัญญาณสำคัญต่อระบบเศรษฐกิจมหภาค และระเบียบการเงินโลกว่า กำลังก้าวเข้าสู่ยุคใหม่ ที่ไม่ถูกครอบงำโดยเงินดอลลาร์สหรัฐฯ อีกต่อไป
……
Sondhi X
.
อ้างอิง
- U.S.-Saudi Petrodollar Pact Ends after 50 Years; https://www.nasdaq.com/articles/us-saudi-petrodollar-pact-ends-after-50-years
- Saudi Arabia To Terminate Its 50-Year-Old Petrodollar Deal With United States | N18V | CNBC TV18; https://youtu.be/NVNMjzAOaMo?si=VaNvU5TRcFg3gPbf
- The Dominant Dollar Faces a Backlash in the Oil Market; https://www.wsj.com/finance/currencies/the-dominant-dollar-faces-a-backlash-in-the-oil-maraet-0f151e28