นับตั้งแต่การตรวจการติดเชื้อโควิด-19 เบื้องต้น โดยอาศัยการตรวจ Antigen Test Kid (ATK) นั้น แม้จะเป็นที่นิยม ด้วยเพราะว่าสามารถรู้ผลได้ในเวลา 15-30 นาที แม้จะยังมีความคลาดเคลื่อนได้อยู่ก็ตาม แต่ก็ยังมีประโยชน์ หากใช้สำหรับการตรวจกลุ่มเสี่ยงเป็นติดตามผลตามช่วงเวลาที่กำหนด
ผลตรวจโดยใช้ ATK ซึ่งเป็นการตรวจนั้นแม้ผลเป็นลบ (ไม่ติดเชื้อ) ก็ไม่ได้แปลว่า จริง ๆ แล้วไม่ได้ติดเชื้อ เพียงแต่อาจแปลว่าไม่ติดเชื้อจริง หรืออาจแปลว่าติดเชื้อ แต่อยู่ระหว่างการผลิตโปรตีนยังไม่มากพอที่เครื่องตรวจวัด ATK จะจับได้ ดังนั้น การตรวจที่ไม่พบเชื้อ ก็อาจจะต้องตรวจซ้ำไปอีกหลังจากวันนั้น (เช่น 1 วัน, 3 วัน, 5 วัน) เพื่อให้มั่นใจขึ้นว่าอาจจะไม่ติดเชื้อจริง ๆ ก็ได้
ในทางตรงกันข้าม หากผู้ป่วยรักษาตัวเองจนอาการดีขึ้นแล้วกำลังจะหายป่วยแล้ว แต่ยังปรากฏว่ายังมีผลตรวจโดยใช้ ATK ขึ้นอยู่ แม้ว่าจะผ่านไป 5 วันแล้ว ก็ไม่แน่เสมอไปว่าผลตรวจดังกล่าวนั้น จะเป็นผลตรวจของโปรตีนจากซากของเชื้อที่ตายแล้วและยังหลงเหลืออยู่ หรือการติดเชื้อยังคงอยู่ต่อไป แต่ก็ให้สันนิษฐานเอาไว้ก่อนเพื่อความปลอดภัย ให้มีสมมติฐานว่ายังคงติดเชื้ออยู่ และยังเสี่ยงแพร่กระจายเชื้อต่อไปได้
โดยปกติแล้ว การตรวจไม่พบเชื้อด้วย ATK หลังป่วย ก็ควรจะอยู่ระหว่างประมาณ 8 -14 วัน แต่ก็ไม่แน่ว่าจะเป็นเช่นนั้นเสมอไป บางคนผลตรวจ ATK ยังคงตรวจพบเชื้อยาวนานต่อไปอีกรวมไปถึง 20 วันก็มี กรณีเช่นนี้หากมีความสงสัยก็ควรจะตรวจด้วยวิธี RT-PCR (Real Time PCR) เพื่อความชัดเจนอีกครั้งหนึ่ง
แต่ก็มีคนจำนวนหนึ่ง (ซึ่งมีจำนวนมาก) เมื่อมีคนรอบข้างป่วย หรือเข้าไปในพื้นที่เสี่ยงแล้วพบภายหลังว่ามีคนติดเชื้อในพื้นที่นั้น ก็จะใช้วิธีการรับประทานยาผงฟ้าทะลายโจรแบบแคปซูลขนาด 400 มิลลิกรัม 4 เม็ดต่อครั้ง 4 ครั้งต่อวัน เมื่อรับประทานยาฟ้าทะลายโจรไปครบ 5 วัน ก็รอดพ้นและไม่ป่วย เป็นเช่นนี้จำนวนมาก
แม้จะไม่สามารถเรียกได้ว่า การรับประทานยาฟ้าทะลายโจรเมื่อมีความเสี่ยงว่าเป็นการป้องกันโรค แต่หากมีการติดเชื้อแล้ว การรับประทานยาผงฟ้าทะลายโจรบรรจุแคปซูล ก็มีเป้าหมายคือทำให้เกิดการขัดขวางโปรตีนและเอนไซม์ของเชื้อโควิด-19 ทำให้เพิ่มจำนวนเชื้อได้ยากขึ้น และปล่อยหน้าที่ให้ระบบภูมิคุ้มกันในการกำจัดเชื้อตามกลไกธรรมชาติ
และในช่วงหลังก็จะมีคนสอบถามมากขึ้นว่าหากกินฟ้าทะลายโจรเกินกว่า 5 วันตามมาตรฐานบัญชียาหลักแห่งชาติในการรักษาโรคโควิด-19 นั้นสามารถทำได้หรือไม่ และได้นานเท่าไหร่ และคนที่มักจะถามในเรื่องนี้ก็ด้วยเหตุผล 2 ประการ
ประการแรก บางคนกินฟ้าทะลายโจรไปล่วงหน้า และในระหว่างกินยาฟ้าทะลายโจรเพื่อบรรเทาความเสี่ยง แต่ยังไม่ครบ 5 วัน แล้วปรากฏผลว่าตรวจ ATK เพิ่งจะขึ้นมาเป็นบวกว่าติดเชื้อในวันที่ 2, 3, 4 แล้วจะทำอย่างไร จะกินให้ครบเพียง 5 วัน หรือให้เริ่มกินนับ 1 ใหม่ไปอีก 5 วัน
ประการที่สอง บางคนกินฟ้าทะลายโจรครบ 5 วันแล้ว แต่ยังมีอาการอยู่ และคิดว่าจะกินฟ้าทะลายโจรต่อไปได้อีกนานมากน้อยเพียงใดสำหรับในเรื่องนี้คงต้องย้อนกลับไปงานวิจัยในหลอดทดลองของคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ที่พบว่าการกินฟ้าทะลายโจรแบบผงหยาบ นอกจากจะช่วยลดเชื้อโควิด-19 ดีกว่าการกิน “สารสกัด” เอนโดรกราโฟไลด์แล้ว การกินฟ้าทะลายโจรแบบผงหยาบยังปลอดภัยสูงมาก เพราะไม่เป็นพิษต่อเซลล์เนื้อเยื่อปอด ตับ ลำไส้ สมอง ฯลฯ
โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่ออ้างอิงตำรามาตรฐานสมุนไพรไทย (Thai Herbal Pharmacopoeia, THP) ที่จัดทำโดยกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2564 พบว่าการรับประทานยาฟ้าทะลายโจรในขนาดแคปซูล 400 มิลลิกรัม ประมาณ 4 เม็ดต่อครั้งและ 4 ครั้งต่อวัน สามารถรรับประทานได้ยาวนานสูงสุดถึง 7 วันในบางโรค (โรคกล่องเสียงอักเสบ)
แปลว่า การกินฟ้าทะลายโจรต่อเนื่องจาก 5 วัน ขยายไปถึง 7 วัน ก็ยังอยู่ในเกณฑ์ปลอดภัย
สำหรับผู้เขียนแล้ว การกินฟ้าทะลายโจรโดยไม่มีไข้ หรือไข้หายแล้ว ซึ่งเป็นยารสขม เย็นจัด เป็นผลทำให้ท้องอืดง่าย หากไม่มีไข้ในระหว่างวัด ควรจะรับประทานน้ำขิง ผสมพริกไทย ผสมน้ำมะนาวและน้ำผึ้งเข้าไปด้วย เพื่อบรรเทาผลข้างเคียงจากการกินยารสขมมากจนเกินไป
แต่ในทางตรงกันข้าม หากใครมีไข้ขึ้นสูง ก็จะแนะนำให้กินยาผงฟ้าทะลายโจรบรรจุแคปซูล 4 เม็ดต่อครั้งไปเลยทุก 4 ชั่วโมง เพื่อสยบให้ไข้ลงเร็วที่สุด เมื่อไข้ลงมาแล้ว จึงค่อยปรับลดขนาดยาฟ้าทะลายโจรมาเป็นปกติต่อไป
แต่เนื่องจากผงฟ้าทะลายโจรแต่ละยี่ห้อมีขนาดตัวยาความเข้มข้นต่างกัน และจำนวนเชื้อของผู้ป่วยแต่ละคนก็แตกต่างกัน ภูมิคุ้มกันแต่ละคนแตกต่างกัน ดังนั้นจึงขอให้พิจารณา “อาการ” ว่าไข้ลงเร็วหรือไม่ ถ้าภายใน 1 วันครึ่งอาการไม่ดีขึ้น ก็ให้เพิ่มขนาดยาฟ้าทะลายโจรเพิ่มเป็น 2 เท่าให้เร็วที่สุดจนครบ 5 วัน
สำหรับผู้เขียนไม่แนะนำให้กินยาพาราเซตามอล เพราะด้านหนึ่งจะทำให้ตับทำงานหนักโดยไม่จำเป็น และในอีกด้านหนึ่งยังทำให้ประมาทใช้ยาฟ้าทะลายโจรน้อยเกินกว่าตัวโรค เพราะหลงประเด็นว่าไข้ลงแล้ว (จึงไม่มีโอกาสเพิ่มขนาดยาฟ้าทะลายโจร) แต่หากเกิดอาหารปวดศีรษะผู้เขียนขอแนะนำให้นำผ้าเย็นมาเช็ดหน้า ท้ายทอย และทำแผ่นเจลแช่ช่องน้ำแข็งเอาไว้มาใส่ผ้าแปะไว้ที่หน้าผากพาดไปถึงเบ้าตา และนอนให้มากอาการปวดศีรษะจะดีขึ้นเอง
ด้วยความปรารถนาดี
ปานเทพ พัวพงษ์พันธ์
คณบดีสถาบันแพทย์แผนบูรณาการและเวชศาสตร์ชะลอวัย มหาวิทยาลัยรังสิต
ผลตรวจโดยใช้ ATK ซึ่งเป็นการตรวจนั้นแม้ผลเป็นลบ (ไม่ติดเชื้อ) ก็ไม่ได้แปลว่า จริง ๆ แล้วไม่ได้ติดเชื้อ เพียงแต่อาจแปลว่าไม่ติดเชื้อจริง หรืออาจแปลว่าติดเชื้อ แต่อยู่ระหว่างการผลิตโปรตีนยังไม่มากพอที่เครื่องตรวจวัด ATK จะจับได้ ดังนั้น การตรวจที่ไม่พบเชื้อ ก็อาจจะต้องตรวจซ้ำไปอีกหลังจากวันนั้น (เช่น 1 วัน, 3 วัน, 5 วัน) เพื่อให้มั่นใจขึ้นว่าอาจจะไม่ติดเชื้อจริง ๆ ก็ได้
ในทางตรงกันข้าม หากผู้ป่วยรักษาตัวเองจนอาการดีขึ้นแล้วกำลังจะหายป่วยแล้ว แต่ยังปรากฏว่ายังมีผลตรวจโดยใช้ ATK ขึ้นอยู่ แม้ว่าจะผ่านไป 5 วันแล้ว ก็ไม่แน่เสมอไปว่าผลตรวจดังกล่าวนั้น จะเป็นผลตรวจของโปรตีนจากซากของเชื้อที่ตายแล้วและยังหลงเหลืออยู่ หรือการติดเชื้อยังคงอยู่ต่อไป แต่ก็ให้สันนิษฐานเอาไว้ก่อนเพื่อความปลอดภัย ให้มีสมมติฐานว่ายังคงติดเชื้ออยู่ และยังเสี่ยงแพร่กระจายเชื้อต่อไปได้
โดยปกติแล้ว การตรวจไม่พบเชื้อด้วย ATK หลังป่วย ก็ควรจะอยู่ระหว่างประมาณ 8 -14 วัน แต่ก็ไม่แน่ว่าจะเป็นเช่นนั้นเสมอไป บางคนผลตรวจ ATK ยังคงตรวจพบเชื้อยาวนานต่อไปอีกรวมไปถึง 20 วันก็มี กรณีเช่นนี้หากมีความสงสัยก็ควรจะตรวจด้วยวิธี RT-PCR (Real Time PCR) เพื่อความชัดเจนอีกครั้งหนึ่ง
แต่ก็มีคนจำนวนหนึ่ง (ซึ่งมีจำนวนมาก) เมื่อมีคนรอบข้างป่วย หรือเข้าไปในพื้นที่เสี่ยงแล้วพบภายหลังว่ามีคนติดเชื้อในพื้นที่นั้น ก็จะใช้วิธีการรับประทานยาผงฟ้าทะลายโจรแบบแคปซูลขนาด 400 มิลลิกรัม 4 เม็ดต่อครั้ง 4 ครั้งต่อวัน เมื่อรับประทานยาฟ้าทะลายโจรไปครบ 5 วัน ก็รอดพ้นและไม่ป่วย เป็นเช่นนี้จำนวนมาก
แม้จะไม่สามารถเรียกได้ว่า การรับประทานยาฟ้าทะลายโจรเมื่อมีความเสี่ยงว่าเป็นการป้องกันโรค แต่หากมีการติดเชื้อแล้ว การรับประทานยาผงฟ้าทะลายโจรบรรจุแคปซูล ก็มีเป้าหมายคือทำให้เกิดการขัดขวางโปรตีนและเอนไซม์ของเชื้อโควิด-19 ทำให้เพิ่มจำนวนเชื้อได้ยากขึ้น และปล่อยหน้าที่ให้ระบบภูมิคุ้มกันในการกำจัดเชื้อตามกลไกธรรมชาติ
และในช่วงหลังก็จะมีคนสอบถามมากขึ้นว่าหากกินฟ้าทะลายโจรเกินกว่า 5 วันตามมาตรฐานบัญชียาหลักแห่งชาติในการรักษาโรคโควิด-19 นั้นสามารถทำได้หรือไม่ และได้นานเท่าไหร่ และคนที่มักจะถามในเรื่องนี้ก็ด้วยเหตุผล 2 ประการ
ประการแรก บางคนกินฟ้าทะลายโจรไปล่วงหน้า และในระหว่างกินยาฟ้าทะลายโจรเพื่อบรรเทาความเสี่ยง แต่ยังไม่ครบ 5 วัน แล้วปรากฏผลว่าตรวจ ATK เพิ่งจะขึ้นมาเป็นบวกว่าติดเชื้อในวันที่ 2, 3, 4 แล้วจะทำอย่างไร จะกินให้ครบเพียง 5 วัน หรือให้เริ่มกินนับ 1 ใหม่ไปอีก 5 วัน
ประการที่สอง บางคนกินฟ้าทะลายโจรครบ 5 วันแล้ว แต่ยังมีอาการอยู่ และคิดว่าจะกินฟ้าทะลายโจรต่อไปได้อีกนานมากน้อยเพียงใดสำหรับในเรื่องนี้คงต้องย้อนกลับไปงานวิจัยในหลอดทดลองของคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ที่พบว่าการกินฟ้าทะลายโจรแบบผงหยาบ นอกจากจะช่วยลดเชื้อโควิด-19 ดีกว่าการกิน “สารสกัด” เอนโดรกราโฟไลด์แล้ว การกินฟ้าทะลายโจรแบบผงหยาบยังปลอดภัยสูงมาก เพราะไม่เป็นพิษต่อเซลล์เนื้อเยื่อปอด ตับ ลำไส้ สมอง ฯลฯ
โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่ออ้างอิงตำรามาตรฐานสมุนไพรไทย (Thai Herbal Pharmacopoeia, THP) ที่จัดทำโดยกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2564 พบว่าการรับประทานยาฟ้าทะลายโจรในขนาดแคปซูล 400 มิลลิกรัม ประมาณ 4 เม็ดต่อครั้งและ 4 ครั้งต่อวัน สามารถรรับประทานได้ยาวนานสูงสุดถึง 7 วันในบางโรค (โรคกล่องเสียงอักเสบ)
แปลว่า การกินฟ้าทะลายโจรต่อเนื่องจาก 5 วัน ขยายไปถึง 7 วัน ก็ยังอยู่ในเกณฑ์ปลอดภัย
สำหรับผู้เขียนแล้ว การกินฟ้าทะลายโจรโดยไม่มีไข้ หรือไข้หายแล้ว ซึ่งเป็นยารสขม เย็นจัด เป็นผลทำให้ท้องอืดง่าย หากไม่มีไข้ในระหว่างวัด ควรจะรับประทานน้ำขิง ผสมพริกไทย ผสมน้ำมะนาวและน้ำผึ้งเข้าไปด้วย เพื่อบรรเทาผลข้างเคียงจากการกินยารสขมมากจนเกินไป
แต่ในทางตรงกันข้าม หากใครมีไข้ขึ้นสูง ก็จะแนะนำให้กินยาผงฟ้าทะลายโจรบรรจุแคปซูล 4 เม็ดต่อครั้งไปเลยทุก 4 ชั่วโมง เพื่อสยบให้ไข้ลงเร็วที่สุด เมื่อไข้ลงมาแล้ว จึงค่อยปรับลดขนาดยาฟ้าทะลายโจรมาเป็นปกติต่อไป
แต่เนื่องจากผงฟ้าทะลายโจรแต่ละยี่ห้อมีขนาดตัวยาความเข้มข้นต่างกัน และจำนวนเชื้อของผู้ป่วยแต่ละคนก็แตกต่างกัน ภูมิคุ้มกันแต่ละคนแตกต่างกัน ดังนั้นจึงขอให้พิจารณา “อาการ” ว่าไข้ลงเร็วหรือไม่ ถ้าภายใน 1 วันครึ่งอาการไม่ดีขึ้น ก็ให้เพิ่มขนาดยาฟ้าทะลายโจรเพิ่มเป็น 2 เท่าให้เร็วที่สุดจนครบ 5 วัน
สำหรับผู้เขียนไม่แนะนำให้กินยาพาราเซตามอล เพราะด้านหนึ่งจะทำให้ตับทำงานหนักโดยไม่จำเป็น และในอีกด้านหนึ่งยังทำให้ประมาทใช้ยาฟ้าทะลายโจรน้อยเกินกว่าตัวโรค เพราะหลงประเด็นว่าไข้ลงแล้ว (จึงไม่มีโอกาสเพิ่มขนาดยาฟ้าทะลายโจร) แต่หากเกิดอาหารปวดศีรษะผู้เขียนขอแนะนำให้นำผ้าเย็นมาเช็ดหน้า ท้ายทอย และทำแผ่นเจลแช่ช่องน้ำแข็งเอาไว้มาใส่ผ้าแปะไว้ที่หน้าผากพาดไปถึงเบ้าตา และนอนให้มากอาการปวดศีรษะจะดีขึ้นเอง
ด้วยความปรารถนาดี
ปานเทพ พัวพงษ์พันธ์
คณบดีสถาบันแพทย์แผนบูรณาการและเวชศาสตร์ชะลอวัย มหาวิทยาลัยรังสิต
